επανάσταση....

Από τα "Τετράδια" -2009

Οι Blitz δεν ξέρουν να τελειώνουν

( Ελιτίστικες ανησυχίες με αφορμή την μία και μοναδική παράσταση τυο Φεστιβάλ που κατάφερα να βρω εισητήρια φέτος)

Οι Blitz δεν ξέρουν να τελειώνουν. Σίγουρα αυτή τη φορά τέλειωσαν καλύτερα και νωρίτερα απ' ότι άλλες φορές. Είναι λογικό για το είδος του θεάματος που παρουσιάζουν, είναι δύσκολο να βρεθεί ένα τέλος. Δεν τους ενδιαφέρει να διηγηθούν μια ιστορία, οπότε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα ακολουθούσαν μια δομή αριστοτελική με αρχή, μέση, τέλος. Οι παραστάσεις τους, χωρίς να είναι απαραίτητα κακές είναι σταχυολογήματα. Το συγκεκριμένο δεν είναι καν μια έρευνα πάνω στον Δον Κιχώτη. Διότι μια έρευνα καταλήγει σε ένα αποτέλεσμα ή αν μη τι άλλο σε ένα ερώτημα, θέτει ένα ερώτημα. Κανένα ερώτημα δεν διαφαίνεται, κανένα αποτέλεσμα, καμία κεντρική ιδέα. Υπάρχει βεβαίως μία κεντρική αίσθηση σε όλη τη διάρκεια της παράστασης - αυτή της βίας του κόσμου, αίσθηση που στηρίζεται με όλα τα μέσα. Κανείς δεν μπορεί βεβαίως να πει πως από την ιδέα του Δον Κιχώτη, από όλο το πλήθος των φαντασιακών σημασιών αυτής της μυθικής πλέον φιγούρας επιλέχθηκε η ιδέα της βίας του κόσμου ως κυρίαρχη σημασία. Όχι πως δεν αποδόθηκε καλά- με επιρροές βέβαια από προηγούμενες παραστάσεις στην Πειραιώς 260, βλέπε Ρόμεο Καστελούτσι- το Κολαστήριο- φωτεινή πινακίδα που δηλώνει τον τόπο της Κολάσεως, το πλήθος των κολασμένων (ανάμεσα στους και παιδιά ) επί σκηνής.

Το θέμα είναι ότι πρόκειται μάλλον για μια σκηνοθετική ερμηνευτική ευκολία με στόχευση να γίνει ένα θέαμα επίκαιρο που να μιλάει στο τώρα για το τώρα. Την βία όμως, αυτή την άμεση και ωμή, των κουκουλοφόρων, επί παντός αθώου, που είδαμε στη σκηνή, τη βλέπουμε πια καθημερινώς. Από μόνη της δε λέει κάτι περισσότερο από το δελτίο των 8. Και σαν να ήταν αυτή το θέμα και όχι ο Δον Κιχώτης. Ποια η θέση του Δον Κιχώτη σ' αυτόν τον κόσμο της βίας, αν δεχθούμε ότι αυτό είναι το κυρίαρχο γνώρισμα του κόσμου του?  Ούτε κι αυτό το βλέπουμε καθόλου. Γιατί ο  Δον Κιχώτης δεν μετριέται με μία βία εξόφθαλμη και πραγματική. Μετριέται με τη βία του κοινού τόπου, της ανθρώπινης βλακείας, της στεγνής λογικής. Σύγκρουση υποδόρια, δεν την αποδίδουν οι πυροβολισμοί και τα disaster show επί σκηνής. 

Έχουμε βεβαίως συνηθίσει σε τέτοια θεάματα - σταχυολογήματα- συμφυρμό αυτοσχεδιασμών και συλλογής πηγών. Οι Blitz απλά εκθέτουν πιο πολύ το υλικό τους, τον τρόπο τους, εκθέτουν τις πηγές τους, λεζάντες πετάγονται πάνω σε ιστορικά ή μη πρόσωπα διαφορετικών εποχών. Κι είναι σα να googlάρει κανείς το λήμμα Δον Κιχώτης υπό την συνεχή υπόκρουση ένος ήχου ανησυχαστικού και βίαιου. Τίμια βεβαίως η παράθεση των πηγών και οικεία όπως το σερφάρισμα στο δίκτυο. Έτσι φαίνεται να διαμορφώνεται το θέατρο της νέας εποχής, καθώς ο εγκέφαλος μας είναι εκπαιδευμένος έως εθισμένος στην διάσπαση και την αποσπασματικότητα. Στο τέλος όμως όλοι θέλουμε κάτι να βγει, ένα ελάχιστο νοήματος ή αίσθησης (νοήματος που συλλαμβάνεται χωρίς τη συνδρομή της λογικής, μόνο μέσω της εμπειρικής προπαίδειας στον κόσμο) , αλλιώς το μόνο που μένει  είναι μια ζαλάδα κι ένας πονοκέφαλος.
Είναι λοιπόν αυτό το μέλλον του θεατρικού έργου, ακολουθώντας την εξέλιξη της ανθρώπινης αντιληπτικότητας? Είναι αυτή κι η μοίρα των κλασικών? Θα βλέπουμε δηλαδή τον Σαίξπηρ εμπλουτισμένο με υποσημειώσεις, ανάμεσα στα παραληρήματα του Άμλετ θα διαβάζουμε τι είπανε γι' αυτόν τα νέα, η ιατρική κι η ψυχιατρική, θα ξεπετάγονται λήμματα απ'τη wikipedia σε κάθε του ατάκα?  Θα 'χει άραγε πιο πολύ ενδιαφέρον? Θα καταλάβουμε καλύτερα ποιος ήταν αυτός ο απελπισμένος πρίγκιπας απ' ότι αν τον δούμε να μιλάει μοναχός (με τα  λόγια που του δάνεισε ο Σαίξπηρ)? Έτσι μάθαμε εμείς η καινούρια γενιά τον κόσμο. Γνωρίζουμε τον κόσμο μέσα από όσα γράφονται γι' αυτόν και όχι δια της αμέσου επαφής. Δεν έχουμε μάθει να ακούμε τον κόσμο να μιλάει για τον εαυτό του. Δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη φωνή του. Οι Blitz λοιπόν φτιάχνουν ένα θέαμα γι' αυτήν την καινούρια γενιά. Δεν αφήνουν το δρώμενο να μιλήσει από μόνο του για τον Δον Κιχώτη- (ίσως να μην έχει και κάτι να πει, πολλές φορές μες στη φλυαρία των ανθρώπων το αληθινό συμβάν χάνεται, μένει μόνο η φλυαρία.)  Παρεμβαίνουν μ' ένα σωρό φωνές και μιλάνε γι' αυτόν. Μ' έναν τρόπο οικείο βεβαίως και γνωστό.
Η θέση μας  εδώ δεν είναι αν το θέαμα είναι καλό ή κακό, αλλά ποιος τρόπος μας ταιριάζει. Προτιμάτε να διαβάσετε τα πάντα για την Τζοκόντα για να την κατανοήσετε ή προτιμάτε να σταθείτε μπροστά της και να την αφήσετε να σας χαμογελάσει?

[Εν τέλει την τόση επίδειξη βίας, αν και καλά ενορχηστρωμένη, και αν και κέρδισε πολλούς, εγώ τη βρίσκω φτηνιάρικη λόγω της τόσο άμεσης σχέσης με την πραγματικότητα και λόγω αντιγραφής. Αλλά τόσα και τόσα δεν έχουμε δει? Ας είμαστε λιγάκι επιεικείς ]

[Επίσης αν δεν βρήκατε εισητήρια για τις ξενόφερτες παραστάσεις του φεστιβάλ- ουδεμία στενοχώρια - θα τις δείτε παιγμένες σε δυο τρία χρόνια από θίασο ελληνικό]

Ανθρώπινο Δικαίωμα

Κάθε άνθρωπος
έχει αναφαίρετο δικαίωμα
στον Ανοιχτό Ορίζοντα
.
Είναι αναφαίρετο δικαίωμα
και να γραφτεί παρακαλώ σε κάθε Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
.
να έχει ο άνθρωπος
για μέτρο των πραγμάτων 
τ ο    ά π ε ι ρ ο
.

 Να βγάζει τη μεζούρα στις αγωνίες, 
να τις απλώνει 
στο βάθος του ουρανού
και να του βγαίνουνε μικρές.
Αυτό είναι το δικαίωμα του ανθρώπου
.
να μηδενίζεται 
εις το άπειρον 
.
μπροστά
.

Ο κλειστός ορίζοντας
προξενεί στους ανθρώπους της πόλης αγωνία και φόβο θανάτου.
 

Σας κατατρύχει ο φόβος;
Αναζητήστε τον ουρανό δίχως τέλος
Ατενίστε-
Ισοπεδωθείτε-
άφοβα!

.
.
.

Ο χρησμός των αρχαίων

(Νύχτα Σαββάτου, νύχτα μισή πριν τις εκλογές)

Αθήνα με κάτι φώτα αυθαίρετα στέλνεις στη Νύχτα το σήμα της Ημέρας

Η αυριανή χώρα είναι η σημερινή

Στο στυροδρόμι της Ιεράς Οδου εκεί που αρχίζει ο δρόμος για την Ελευσίνα

 

Μια νύχτα στον Κεραμεικό- νύχτα πριν τις εκλογές- περιμένω απ' τις αρχαίες πέτρες έναν χρησμό. Τι περιμένω απ' τους νεκρούς? Λίγη παρηγοριά- λίγη καλοσύνη- μου τη δίνει η πέτρα. Έχω διανύσει τα χιλιόμετρα του κέντρου
αυτής τη πόλης, απόψε, σε μια νύχτα, ξέρω, η χώρα αλλάζει,  η μέρα η καθεμιά πιο δύσκολη απ' την άλλη, η αγριότητα  τα πάντα μολύνει, κι αυτή την κρίσιμη στιγμή όπου όλα τα μεγάλα διακυβεύονται, ένα μονάχα, μικρό κι απλό, θέλω- να σε δω.

 Κάπου τυχαία να σε δω, σε κάποιο μπαρ, πίσω από κάποια τζαμαρία,

 σ' ένα πεζοδρόμιο, μ' ένα ποτό στο χέρι, σ' ένα παγκάκι στην πλατεία, μισό-στο-φως - μισο-σκοτάδι, μισό-μέσα- στην-ζάλη, να σε δω. Τυχαία πάντα, περιμένω να σε δω, τυχαία, - γιατί δεν σου τηλεφωνώ? Περιμένω την καλή τύχη- μα η τύχη δεν είναι καλή- εγώ κι όλη η χώρα περιμένουμε μια καλή τύχη - τι κάνουμε για να την φέρουμε πιο κοντά? Επικαλούμαστε τα πνεύματα. Τα πνεύματα σαν καπνός, και σαν ατμός μιας μέρας ζεστής θολώνουν την νύχτα Με τις θλιβερές μας υποθέσεις δεν ασχολούνται. Δεν θα μου πουν που είσαι, δεν θα μου δώσουν την απάντηση γι' αυτή την χώρα. 

Οι πέτρες κι οι νεκροί δεν έχουν καμιά απάντηση. Είναι από μόνα τους η απάντηση

Έχω περπατήσει τα χιλιόμετρα του κέντρου αυτής της πόλης, κι αυτό που ψάχνω δεν βρίσκω,

 ψάχνω ένα εδαφος στέρεο. Και πάντα εδώ γυρνώ, όταν δεν βρίσκω. Εδώ  ο αιώνιος χρόνος, εδώ  το φεγγάρι που ανατέλλει κυλικώς και αδιαλείπτως πάνω από νεκρούς και ζώντες, όλες οι εποχές κι οι αιώνες εδώ. Η αγωνία σβήνει πάνω στην πέτρα- στην υφή της πρώτης ύλης του κόσμου- Λίγο πιο κάτω δέσμες φωτός, μπλε, νέον, μωβ σαρώνουν την νύχτα- πως γίνεται να 'χει σωθεί κάτι απ' αυτή την πρώτη ύλη μέσα σε τόσο σαματά? Να ένα θαύμα.

 Εδώ κατω απ'τη νύχτα, πάνω απ'τον Κεραμεικό- μακαρία στιγμή, σαν να βρίσκεται αιώνες μακριά το πεζοδρόμιο της Πειραιώς με τα σαββατιάτικα  μιλιούνια να επελαύνουν στο Γκάζι, τα λαικά σουξέ να χτυπιούνται στον αέρα με τις κόρνες των αυτοκινήτων. Πανηγυρίζουν μια νίκη Εθνική- μια νίκη ποδοσφαιρική. Αύριο ποιος θα πανηγυρίζει? Όλα αυτά με συγκατάβαση και χαμόγελο τ' αποδέχομαι απόψε - όλα ένα είναι απόψε, συμβολή Πειραιώς κι Ιεράς Οδού, στην αρχή της Αθήνας.  Στις πύλες της αρχαίας πόλης εκατέρωθεν  μια αυθαίρετη εκκλησία του περασμένου αιώνα ξετσίπωτη πάνω απ' το αρχαιο νεκροταφείο, κι από την άλλη ένα αυθαίρετο ξενυχτάδικο της περασμένης χρονιάς. Έτσι υποδέχεται η καινούρια Αθήνα αυτούς που 'ρχονται απ' την Ελευσίνα.

Τίποτε δεν με χωρίζει απ΄ την πέτρα- από σένα τα πάντα- η πόλη αυτή, η χώρα αυτή μας χωρίζουν- Μόνο εδώ έχουμε κάποια ελπίδα να συναντηθούμε, μέσω της πέτρας.

Ησυχάζω. Ό,τι και να συμβεί υπάρχουν οι πέτρες. 

.

 Υ.Γ. :  Συστήνω σ' όλους τους ερωτευμένους, που με κάποιο τρόπο βλέπουν  την κατάσταση της χώρας να παρεισφρύει ανάμεσά τους να αφεθούν στην αρχαία πέτρα. Εξάλλου ο Έρωτας είναι αρχαίος (κι η αμαρτία βυζαντινή που λέει κι ο Χατζιδάκις)

Lights on us

Ημέρες τρεις πριν τις εκλογές.

Ξημέρωμα που ανοίγει  προς Παρασκευή, η ώρα τέσσερις,  Σύνταγμα στην πλατεία, αναμονή για ένα νυχτερινό λεωφορείο.

Η νύχτα-  μέρα, τεράστιοι προβολείς στραμμένοι στην πλατεία - η νύχτα δίχως ύπνο- νύχτα αμερικέν. Κλοιός από περιπολικά, σταματημένα, δίχως σειρήνες,  με τα μπλε φώτα ανάμενα, psycho- disco , όρθιοι αστυνομικοί, καφές στο χέρι,  άστεγοι , άγρυπνοι κι αυτοί, απόψε έχουν παρέα, παιδιά δεκαοχτάχρονα φιλιούνται όπου βρουν σκιά.

Τα φώτα πάνω στους εργάτες. Ετοιμάζουν τη σκηνή για την προεκλογική συνάντηση την αυριανή. Καρφώνουνε μπλε μουσαμάδες. Μπλε της πατρίδας, γαλάζιο του έθνους. Οι εργάτες στη σκηνή τέσσερις ώρα πρωινή κι εμείς κοιτάμε. Αναμονή, περίεργη επιφυλακή.

 Στην πλατεία Συντάγματος όρθιοι, εμείς οι μεθυσμένοι κι οι άστεγοι κι οι ταξιτζήδες δίχως κούρσα κι οι αστυνομικοί κι οι τουρίστες  οι τελευταίοι, οι τελειωμένοι και κάτι άφραγκα παιδιά ερωτευμένα ξενυχτάμε- Ποιον ξενυχτάμε απόψε?

Απόψε ξενυχτάμε  τη χώρα.

Η χώρα στην Εντατική.

Έναν θάνατο  περιμένουμε απόψε. 

Το κατάφωρο φως λευκότατο, ίδια με τα φώτα στους διαδρόμους των νοσοκομείων- τέρμα φόρα αναμμένα. Οι συγγενείς του  ετοιμοθάνατου δεν κοιμούνται- στυλώνουν τη σκιά τους κάτω απ' τα φώτα. Τα φώτα διαλύουν τον χρόνο, προσθέτουνε στη μέθη, προσθέτουν στην αγρύπνια, συνθέτουνε τη μέθη της αγρύπνιας, τσιτώνουνε τα νεύρα, ο ασθενής σε κώμα δε σαλεύει, δεν παλεύει, τίποτε δεν καταλαβαίνει.

Φωτοχυσία- φωτησυχία. Τόσο το φως και τόση η ησυχία. Ασύμμετρα πολύ το φως για τόσην ησυχία.  Κάτι επίκειται μες στην ακινησία. Προετοιμάζεται η κοφτερή στιγμή.  Τα φώτα  κάποιον περιμένουν.

Εκεί στα πρόθυρα ενός παρά θαύματος βέβαιου θανάτου συμβαίνουν τα εξής:

Έχουμε εξαντλήσει όλα τα δύσκολα σενάρια.- Έχουμε δει τον θάνατο να 'ρχεται και να φεύγει. Τόσες φόρες, με τόση πάλη, άυπνοι, εξαντλημένοι, κι απαθείς,  στραγγίξαμε οδύνη. Τα δευτερόλεπτα ένα ένα και τις μέρες  τά 'χουμε μετρημένα.

Τώρα ο χρόνος είναι σταματημένος στην απέραντη νύχτα- μέρα.

Τα δευτερόλεπτα δεν τα μετρούμε  ένα ένα.

Κάποιο απ' αυτά δεν θα 'χει μετά 
άλλο κανένα .

Ας έρθει.

Περιμένουμε να γίνει.

Ό,τι είναι ας γίνει

Ο θάνατος είναι  η μόνη λύση.

Δεν περιμένουμε την επομένη Ημέρα για να δούμε το τέλος.

Δεν χρειάζεται να  δούμε. Το σάπιο κιόλας από μακριά μυρίζει.

Κάτω απ' τις λάμπες που κάνουνε τη νύχτα μέρα εμείς το άυπνο πλήθος αυτό που απευχόμαστε φέρνουμε πιο κοντά. (Κρυφά το ευχόμαστε.)

Ο θεός μαζί μας

Η αθωότητα των πλασμάτων

"Με όλα τους τα μάτια βλέπουν τα πλάσματα
το Ανοικτό. Και μόνο τα δικά μας μάτια
λες κι είναι ανάποδα στραμμένα στον εαυτό τους,σαν παγίδες τριγύρω στην ελεύθερη έξοδο τους...
Εμείς δεν έχουμε ποτέ , ούτε μονάχα για μια μέρα
τον αγνό χώρο μπροστά μας, εκεί όπου τα λουλούδια 
ατέλειωτα φυτρώνουν. Για μας υπάρχει πάντα  Κόσμος
και ποτέ το Πουθενά το δίχως Άρνηση: το Αγνό,
το Αφύλακτο, που το ανασαίνουμε κι απέραντα το γνωρίζουμε
κι έτσι δεν το ποθούμε .
<...>
Γιατί κοντά στον θάνατο, τον θάνατο πια δεν βλέπεις,
στο Έξω προσηλώνεσαι, ίσως με το μεγάλο των ζωών βλέμμα.
Οι Εραστές , αν έλειπε ο ένας απ'τους δυο τους, που αλλοιώνει 
για τον άλλο τη θέα, κοντά του βρίσκονται κι απορούν.
Γιατί σαν από λάθος , προβάλλει γι' αυτούς το Ανοικτό
πίσω απ'τον εραστή τους... Όμως πέρα και πίσω απ' αυτόν
κανείς τους δεν προχωρεί και έτσι ξανά όλα του γίνονται Κόσμος.
Στραμμένοι πάντα προς την Πλαση, βλέπουμε μόνο πάνω της
το αντικαθρέφτισμα του Ελέυθερου
σκοτεινιασμένου από μας 
<...>
Αυτό είναι η μοίρα: αντικρυστά να στέκεσαι,
τίποτε έξω απ' αυτό και πάντα αντικρυστά"

από την Όγδοη Ελεγεία,  Ρίλκε

Η παράδοση της Άνοιξης

Αναβολή Άνοιξης.
/

Τον μήνα Μάιο

άλλοι γιορτάζουν την Άνοιξη, άλλοι την Ανάσταση κι άλλοι την Επανάσταση

Τίποτα δεν γιορτάσαμε εμείς-

Για όλες τις εξόδιους Στιγμές

προαπαιτούμενο το μακρύ πένθος,

και του μεγάλου πένθους προαπαιτούμενο

η Αποδοχή.

Του Θανάτου.
-

Εμείς γυροφέρνουμε τους νεκρούς σαν ζωντανούς ακόμα

τους στρώνουμε και στο τραπέζι, με το καλό πάντα σερβίτσιο

κι ας είναι άδειο το πιάτο

και κάθε μέρα τους αλλάζουμε σακάκι

να μη φανεί,  

πως η ζωή δεν είναι εκεί.

-

Ας θάψουμε πρώτα τους νεκρούς-

δίχως τιμές-

φροντίδες αρκετές ελάβαν τα κουφάρια όσο τα σέρναμε από ‘δώ κι εκεί

κι ό,τι άγγιξε το μολυσμένο αίμα να θάψουμε κι αυτό μαζί-

τα πιάτα, τα σερβίτσια, τα ρούχα όλα, τις καρέκλες, τους τοίχους να ξηλώσουμε που ακούμπησαν, τους δρόμους που πατήσαν, την άσφαλτο, τα φώτα που λάμπαν στο κατόπι τους,

-
Κάτω απ' τα πόδια μας
και γύρω
μόνο χώμα
-

σκέτο
ούτε χορτάρι

Τον  Μήνα Μάιο-
παράδοξο που ούτε η γη γιορτάζει

Για μας, τώρα, μπαίνει μπροστά
ο Μακρύς Χειμώνας 
Ιούλης λάβρα και φωτιά?-
 Σύγκρυο-παγωνιά
θα τουρτουρίζουμε
δίχως,
χωρίς,
και άνευ
σε τόπο αδειανό, καινό, καινοφανώς κενό
-
Αρχαίους παγετώνες πόσους?
θα  σκαρφαλώσουμε

-

μέχρι την Άνοιξη, την Ανάσταση και την Επανάσταση

-

Του χρόνου ίσως?

του χρόνου είναι νωρίς?